روان شناسی ورزش دانشی میان رشته‌ای است که به بررسی داده‌های دو دانش حرکت شناسی و روان شناسی می‌پردازد.این رشته همزمان به بررسی چگونگی تاثیر عوامل روانشناختی بر عملکرد آدمی و همینطور چگونگی مشارکت تاثیرات ورزش و تمرین‌های ورزشی بر عوامل روانشناختی و جسمی می‌پردازد.روان شناسی ورزش کاربردی به آموزش و راهنمایی‌های روان شناختی برای افزایش عملکرد می‌پردازد.از مهارت‌های روانشناختی که آموزش داده می‌شود می‌توان به تصویرسازی ذهنی، مدیریت انرژی، نظم بخشیدن به هدف‌ها، گفتگو با خود اشاره کرد.روان شناسان ورزش کاربردی معمولا با قهرمانان و مربی‌ها کار می‌کنند، اگرچه برخی از آنها برای دیگر کارفرماها از جمله ورزشکاران، مدیران تجاری و ارتش کار می‌کنند.

تاریخچه

تاریخچه اولیه:بررسی‌های مجزای روان شناسی ورزش و فعالیت‌های جسمی

روان شناسی ورزش در آغاز پیدایش، در حوزه کاری مربیان ورزشی و نه محققان بود که این مطلب می‌تواند نبود یک تاریخچه دقیق از این دانش را توجیه کند. بااین حال بسیاری از مربیان در جستجوی پدیده‌های گوناگونی که بین ورزش و رواشناسی مشترک است، بودند و این جستجو باعث شکل گیری آزمایشگاه‌های روان شناسی ورزش شد.
در اروپا، نخستین سالهای روان شناسی ورزش با تاسیس کالج تربیت بدنی Deutsch Hochschule für Leibesübungen توسط Robert Werner Schulte در سال ۱۹۲۰، آغاز شد.در سال ۱۹۲۱ Schulte، کتاب ذهن و بدن در ورزش که در بر دارنده محاسبات آزمایشگاهی مربوط به توانایی و استعداد جسمی در ورزش بود را منتشر کرد.در روسیه، آزمایش‌های روان شناسی ورزش در همان سالها یعنی ۱۹۲۵ در پژوهشگاه فرهنگ ورزشی در مسکو و لنینگراد آغاز شد و در حدود سال ۱۹۳۰، کرسی‌های رسمی روان شناسی ورزش ایجاد شد.
در آمریکای شمالی، سالهای آغازین روانشناسی ورزش با مطالعات مجزای عملکرد حرکتی، شکل گیری عادت و آسان سازی اجتماعی همراه بود.در دهه ۱۸۹۰،E. W. Scripture دامنه‌ای از آزمایشات رفتاری را رهبری کرد، که شامل محاسبه زمان عکس العمل دوندگان، زمان فکر کردن در کودکان دبستانی، دقت چوب رهبران ارکسترهای موسیقی می‌شد.آزمایش Norman Triplett نشان داد که دوچرخه سواران هنگامی که همراه با یک راهنما یا رقیب هستند، واقعا تندتر رکاب می‌زنند.

پزشکی ورزشی شاخه‌ای از علم پزشکی است که در زمینه سلامتی ورزشکاران و همچنین استفاده از ورزش در جهت حفظ سلامت عمومی انسانها مطالعه می‌نماید.

تاریخ

هرچند رشته پزشکی ورزشی به عنوان یک رشته تخصصی پزشکی در چند دهه اخیر مطرح شده‌است ولی سابقه آن با تاریخ ورزش درجهان پیوند خورده‌است و از هنگامیکه ورزش وجود داشته، مباحث پزشکی مرتبط با ورزش نیز در کنار آن مطرح بوده‌است. در یک کتابچه پزشکی یافت شده در هند با عنوان Arthava-Veda که مربوط به ۸۰۰ تا ۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌باشد از اثرات درمانی ورزش نام برده شده‌است. با گسترش ورزش و همگانی تر شدن آن دانش بشری در خصوص پزشکی ورزشی به‌ویژه در بعد آسیب‌های ورزشی و بازتوانی ورزشی افزایش یافت.

ابن سینا در کتاب قانون خود جستارهایی را به موضوعات مرتبط با پزشکی ورزشی اختصاص داده‌است. موضوعاتی مانند اثر ورزش بر تندرستی، اثرات انواع ماساژها، ورزش در کودکان و سالمندان و نحوه برخورد با خستگی‌های ناشی از ورزش ودرمان آن، منافع و مضار ورزش در بیماریها و آسیب‌های ناشی از ورزش از جمله مباحثی که بخشی از کتاب قانون را به خود اختصاص داده‌است.

جالینوس پزشک یونانی سده دوم وسوم پیش از میلاد نگرش جدیدی را درمورد سلامت و بهداشت ارائه داد که می‌توان آن را فیزیولوژی کاربردی ورزش نامید. همین پزشک است که استفاده از فرآورده‌های گیآهی محرک را برای افزایش کارایی ورزشکاران در یونان باستان گزارش نموده‌است. سابقه استفاده ورزشکاران از ماساژ و رژیم غذائی خاص به مدت ۱۰ ماه پیش از آغاز مسابقات المپیک یونان باستان یافت شده است. انواع رژیم‌های غذائی توسط Promous قهرمان دو دوره دوهای استقامت در ۴۳ قبل از میلاد و اشکال تغییر یافته این رژیم توسط Gardine در ورزش‌های مختلف در تاریحچه المپیک ثبت شده‌است. این موارد حاکی از آن است که هرچند عنوان پزشکی ورزشی مربوط به سده اخیر می‌باشد ولی پیشینهٔ آن به میزان پیشینهٔ علم پزشکی و ورزش می‌باشد.

در سده گذشته که با گسترش دامنه دانش‌ها از جمله علم پزشکی از یک سو و گسترش کمی و کیفی ورزش از سوی دیگر توجه به این رشته در زمره دانش آکادمیک بیشتر شد. در سال ۱۹۲۸ فدراسیون بین‌المللی پزشکی ورزشی در جریان بازی‌های المپیک زمستانی جهت کمک به ورزشکاران پایه گذاری شد. درسال ۱۹۵۰ انجمن ملی مربیان ورزشی جهت آموزش علمی مربیان ورزشی تأسیس شد وبدنبال آن در سال ۱۹۵۱ انجمن پزشکی آمریکا کمیته‌ای را برای مطالعه بر روی آسیب‌های ورزشی پایه‌گذاری نمود که فعالیت ادامه دارد. شاید بتوان این کمیته را اولین اقدام در جهت آکادمیک نمودن رشته پزشکی ورزشی قلمداد نمود. بزرگ‌ترین سازمان پزشکی ورزشی کالج آمریکائی پزشکی ورزشی the American College of Sports Medicine می‌باشد که در سال ۱۹۵۴ تأسیس شده‌است. حوزه فعالیت رشته پزشکی ورزشی در سالهای اخیر پیشرفت چشم‌گیری نموده و هم‌اینک در چندین کشور دنیا انجمن‌های پزشکی ورزشی، فدراسیون پزشکی ورزشی و رشته آموزشی پزشکی ورزشی در دانشگاه‌ها و درسطوح مختلف فعالیت دارد.

پزشکی ورزشی در ایران

تاریخچه پزشکی ورزشی در ایران نیز به سال 1329 مربوط می‌شود. که با تاسیس فدراسیون پزشکی ورزشی ایران در آن تاریخ مباحث مربوط به مقوله پزشکی ورزشکاران از طریق آن مجموعه پیگیری شد . اما با گذشت زمان و نیاز به تخصصهای مختلف کمیته های تخصصی این فدراسیون تکمیل تر گردید . تا جایی کمیته های مختلف ان به ترتیب زیر می باشد : کمیته آموزش و پژوهش : کمیته خدمات درمانی : کمیته تغذیه : کمیته توانبخشی : کمیته درمان : کمیته بانوان : کمیته طرح و برنامه : کمیته روابط عمومی و امور بین الملل : کمیته روانشناسی : ستاد ملی مبارزه با دوپینگ : فدراسیون پزشکی ورزشی ایران با عضویت 000/600/2 ورزشکار که به عنوان ورزشکاران سازمان یافته ایران تلقی می شوند به عنوان بزرگترین فدراسیون ملی ایران به امور پزشکی ورزشی ورزشکاران می پردازد .

رشته دانشگاهی پزشکی ورزشی :

رشته تخ×صصی پزشکی ورزشی در دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۸۳ و تاسیس مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی در دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۳۸۰ مجموع سوابق این رشته در ایران می‌باشد. هرساله مجموعا هشت نفر دستیار تخصصی در دو دانشگاه پذیرش می‌شوند.

زمینه‌ها

هرچند از دیدگاه دست اندرکاران ورزش مبحث پزشکی ورزشی بیشتر محدود به درمان آسیب‌ها و بازتوانی آسیب دیدگان و کنترل سلامت عمومی ورزشکاران می‌شود ولی رفته رفته دامنه این علم توسعه یافته و موضوعات زیر را شامل می‌شود:

• فیزیولوژی ورزشی و شرایط سازگاری بدن در محیط‌های مختلف

• فیزیوتراپی و بازتوانی آسیب‌های ورزشی

• بیومکانیک حرکات بدن وپی بردن به حرکات خطا جهت کسب بیشترین راندمان و کمترین آسیب

• آسیب‌های ورزشی (تشخیص و درمان آسیب‌ها)

• اختلالات و بیماری‌های ناشی از ورزش و نحوه برخورد با آن‌ها

• تغذیه ورزشی و مکمل‌های غذائی مجاز

• روانشناسی ورزشی

• ورزش در بیماران و در افراد دارای معلولیـهای جسمی و ذهنی

• ورزش در کودکان و نوجوانان

• نحوه شناسائی استفاده از داروها و مواد نیروزا غیر مجاز در ورزش (دوپینگ | Doping)

• ورزش در افراد دارای معلولیـهای جسمی و ذهنی

• ورزش در درمان بیماران و پیشگیری از بیماریها

نقش ورزش در جلوگیری از پوکی استخوان

نگرانی اکثر خانم‌ها در سنین یائسگی پوکی استخوان است. به همین دلیل پیشگیری باید از مدت‌ها پیش از یائسگی شروع شود. ورزش مهمترین عامل پیشگیری از پوکی استخوان به شمار می رود. ورزش، نه تنها از بین رفتن استخوان‌ها را محدود می کند، بلکه موجب تعادل و هماهنگی بهتر و تقویت عضلاتی می‌شود که هنگام ایستادن متکی به آنها هستیم. ورزش‌های قدرتی و مقاومتی، بسیار در این زمینه مهم اند.

پنج گروه ورزش مهم برای جلوگیری از پوکی استخوان در نظر گرفته شده است: - ورزش‌های گرم کننده - ورزش‌های کششی - ورزش‌های افزایش دهنده توده استخوان - ورزش‌های شکم و پشت - ورزش‌های شل کننده که احتمالاً لازم است قبل از انجام ورزش‌های افزایش دهنده توده استخوانی از ورزش‌های گرم کننده و کششی استفاده شود تا احتمال صدمان بافتی ناشی از ورزش را کم نماید.

تغذیه ورزشی

ورزشکاران باید با توجه به فعالیت جسمی که دارند از رژیم غذایی متفاوتی استفاده نمایند.

تغذیه مناسب در افزایش توان جسمانی ورزشکاران بیش از فعالیت‌های ورزشی است. افرادی که در فعالیت‌های سنگین ورزشی مانند کوهنوردی، وزنه برداری، شنا و... شرکت می کنند، در مقایسه با آن دسته از ورزشکاران که ورزش سبک می کنند به مصرف مواد غذائی بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل، در صورت عدم تناسب تغذیه با نوع ورزش ممکن است افزون بر از دست دادن چربی بدن خود، به تدریج ماهیچه‌ها نیز تحلیل رفته و در خود احساس رخوت، خستگی و عدم تمایل به ادامه فعالیت‌های ورزشی نمائید. بنابراین استفاده از مواد غذایی مناسب و سالم نه تنها سلامتی و نشاط ورزشکاران را در طول زندگی تأمین می کند، بلکه عمر مفید عضلات شان را افزایش می دهد و مدت بیشتری می توانند ورزش‌های مورد علاقه خود را انجام دهند.

فیزیوتراپی ورزشی

یکی از پایه‌های فیزیوتراپی حرکت درمانی(Exercise therapy) است و بنابر نیاز فعالان ورزشی فیزیوتراپی در این حیطه نقش بزرگی بازی می‌کند.در بسیاری از تیمهای لیگ برتر در انگلستان و اروپا و همچنین ایران و تیمهای ورزشی در حیطه‌های مختلف فیزیوتراپیست به عنوان رکن و مدیر پزشکی ورزشی فعال می‌باشد. جهت گسترش این دانش در دنیا یک انجمن بین‌المللی تحت عنوان International Federation of Sports Physiotherapy فعال می‌باشد